اقتصاد دانش بنیان

یکی از صنایعی که در بحث تولید ملی و اشتغال زایی می تواند نقش بسزایی ایفا کند، صنعت برق است. صنعت برق کشور علاوه بر اشتغال زایی مستقیم و غیرمستقیم فعالیت های تولیدی در همین صنعت، به صورت مستقیم در فعالیت دیگر صنایع نقش دارد و به صورت غیرمستقیم در اشتغال زایی صنایع دیگر نقش آفرین است، چراکه صنعت برق زیرساخت فعالیت دیگر صنایع کشور است و اگر صنعت برق فعال نباشد، امکان فعالیت صنایع دیگر که موتور محرکه هر کدام با برق تولیدی در صنعت برق و همچنین استفاده از تجهیزات تولیدی این صنعت می چرخد، وجود نخواهد داشت. در سال های اخیر توجه ویژه ای نسبت به همگام سازی صنعت برق با تکنولوژی های روز جهانی صورت پذیرفت، به طوری که استفاده گسترده از منابع انرژی توزیع شده در دستور کار مدیران ارشد صنعت برق قرار گرفت.

افزایش نرخ خرید تضمینی برق از نیروگاه های تجدیدپذیر و همچنین افزایش مدت زمان خرید تضمینی از 5 سال به 20 سال تعداد زیادی از سرمایه گذاران داخلی و خارجی را به سمت سرمایه گذاری در این بخش سرازیر کرد به طوری که بدون در نظر گرفتن مجوزهای صادرشده و نیروگاه های درحال ساخت، طی دو سال اخیر بیش از 62 مگاوات نیروگاه بادی و حدود 25 مگاوات نیروگاه خورشیدی توسط بخش خصوصی به بهره برداری رسیده است. بنابراین با تلاش های صورت گرفته در دولت یازدهم، ایران نیز به جمع کشورهای دارای نیروگاه خورشیدی بزرگ در مقیاس مگاواتی پیوست. علاوه بر آن نیز با حمایت های صورت گرفته تاکنون بیش از 260 نیروگاه خورشیدی به ظرفیتی بالغ بر 2341 کیلووات برای مشترکان برق به بهره برداری رسیده است. تاکنون بسیاری از سرمایه گذاران خارجی از کشورهای آلمان، اتریش، ژاپن، کره، چین، کرواسی و... به سرمایه گذاری در صنعت برق ابراز علاقه کرده اند و در بسیاری از موارد این سرمایه گذاری ها آغاز شده است.

تکنولوژی و توسعه صنعت برق

محمد رستگار، استاد دانشگاه شیراز، درباره اهمیت انرژی های تجدیدپذیر به «دانش بنیان» می گوید: «انرژی های تجدیدپذیر، مولدهای مقیاس کوچک و سیستم های ذخیره سازی انرژی که پیش از این صرفا به عنوان پروژه های تحقیقاتی مطرح بودند، با روی کار آمدن دولت یازدهم به اولویت های مهم صنعت برق تبدیل شده اند.»

او با بر شمردن مزایای این قبیل طرح ها ادامه می دهد: «نیروگاه های حرارتی در خارج از شهرها و به دور از محل مصرف احداث می شوند که همین موضوع علاوه بر تحمیل هزینه برای احداث خطوط انتقال و توزیع، باعث هدر رفت بخشی از برق تولیدی در شبکه می شود که با توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر، تلفات شبکه برق کاهش و امنیت و قابلیت اطمینان شبکه افزایش می یابد.»

این استاد دانشکده مهندسی برق با بیان این که در سال های اخیر چندین مراکز تحقیقاتی در زمینه انرژی های تجدیدپذیر تشکیل شده است، می افزاید: «بسیاری از این مطالعات وارد فاز اجرایی شده است. به تبع افزایش بهره وری و کاهش تهدیدهای زیست محیطی، شبکه های هوشمند برق، کنترل و مدیریت شبکه انتقال و توزیع و مدیریت بحران از دستاورد های این فعالیت هاست. تمرکز بر این قبیل فعالیت  ها که فناوری های کم هزینه  و اشتغال زا هستند، موجب سازگاری با طبیعی ترین انواع انرژی و با کمترین دستکاری در طبیعت خواهند شد.

رستگار با اشاره به ضرورت توسعه شرکت های دانش بنیان در زمینه توسعه صنعت برق می گوید: «وجود شرکت های دانش بنیان علاوه بر کاهش هزینه های تولید باعث ایجاد تکنولوژی های جدید در این صنعت خواهند شد و به طور کلی دستاوردهای استفاده گسترده از تکنولوژی های نوین در صنعت برق کشور را می توان در کاهش تلفات شبکه توزیع برق و عملی شدن توسعه انرژی های تجدیدپذیر، مولدهای مقیاس کوچک و سیستم های ذخیره سازی انرژی مشاهده کرد.»

این در حالی است که ایران در حال حاضر بیش از 90 درصد در صنعت برق به خودکفایی رسیده است. حمید چیت چیان، وزیر نیرو، در این خصوص معتقد است که با تدبیر وزارت نیرو و اتکا به توان داخلی و خودباوری توانسته ایم در ساخت نیروگاه ها، پست ها، ترانسفورماتورها و تجهیزات صنعت برق تا 90 درصد خودکفا شویم؛ اما بی شک موقعیت های اقلیمی و مزایای رقابتی ایران این ظرفیت را در خود دارد که با توجه به نیاز برق در منطقه به یک قطب تولیدکننده و صادرکننده برق بدل شود.

سهم 7 درصدی برق از اشتغال صنعتی

سعید صدیق، کارشناس صنعت برق، در خصوص میزان اشتغال زایی این صنعت به «دانش بنیان» می گوید: «به دست آوردن این میزان خودکفایی در ساخت نیروگاه ها، تاسیسات و تجهیزات صنعت برق، اشتغال زایی قابل توجهی در کشور به دنبال دارد. در حال حاضر 7 درصد از کل اشتغال صنعتی ایران در صنعت برق است. پر واضح است که 93 درصد دیگر نیز به صورت غیرمستقیم متاثر از صنعت برق هستند.»

او با اشاره به ظرفیت ها و توسعه صنعت برق می گوید: «در حال حاضر تکمیل و به بهره برداری رساندن 4500 مگاوات ظرفیت جدید تولید برق در سال 96 با استفاده از توان داخلی در دست انجام است و  ظرفیت سازی های جدید برای افزایش ظرفیت تولید برق با احداث نیروگاه های حرارتی و تجدیدپذیر در دست بررسی و اقدام است. مجموعه وزارت نیرو برنامه ای را در دست اجرا دارد که از ابتدای سال 96 تا پایان برنامه ششم توسعه، حدود 25 هزار مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی وارد مدار کند. بدین منظور هم استفاده از ظرفیت های داخلی در دستور کار قرار دارد و هم جذب سرمایه خارجی مورد توجه قرار گرفته است. در این زمینه حتی واگذاری اجرای پروژه های نیروگاهی به شرکت های نیروگاه ساز اروپایی و آسیایی نیز که مایل به اجرای پروژه در ایران باشند، در برنامه وزارت نیرو قرار دارد.»

صدیقی با تشریح بازار اشتغال صنعت برق می افزاید: «بخش اعظمی از اشتغال مولد در صنعت برق کشور در بخش تولید تجهیزات از کابل و سیم پیچ گرفته تا توربین و بویلر است و در صورتی که استفاده از توان شرکت های خارجی برای ساخت نیروگاه از بخش استفاده از توان داخلی در ساخت واحدهای نیروگاهی پیشی بگیرد، این مسئله می تواند اشتغال زایی مولد در صنعت برق کشور را با چالش مواجه کند. همچنین باید توجه داشت که شرکت های خارجی اغلب به استفاده از تجهیزات خارجی تمایل دارند که باید در امضای قراردادهای مربوطه به آن ها، اجرای قانون استفاده حداکثری از توان داخل مورد توجه قرار گیرد و وزارت نیرو و سازمان های مربوطه به عدم واردات کالاهایی که مشابه آن ها در داخل کشور با کیفیت مناسب تولید می شوند، تاکید کنند.» 

منبع: مجله دانش بنیان